چکیده : بی شک شناخت اجتماعی و اقتصادی منطقه مطالعاتی و بحث و بررسی پیرامون شاخصهای اجتماعی و اقتصادی آن نیز می‌تواند در تصمیم گیری برای آینده طرح مفید واقع…
< مطلب قبلیبی شک شناخت اجتماعی و اقتصادی منطقه مطالعاتی و بحث و بررسی پیرامون شاخصهای اجتماعی و اقتصادی آن نیز می‌تواند در تصمیم گیری برای آینده طرح مفید واقع شود. البته مسلم است که یک منطقه زمانی قابلیت رشد و پیشرفت اقتصادی خواهد داشت که زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی آن در منطقه از قبل بررسی و مهیا شده باشد. در این مقاله کوشش شده اثرات احداث طرحهای توسعه منابع آب بر شرایط اقتصادی و اجتماعی سد کارون ۲ مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته شود. به همین منظور در این مقاله مطالعات اجتماعی و خسارت مخزن برای استفاده در مطالعات طرح و به جهت بررسی و شناخت اوضاع اجتماعی منطقه مطالعاتی و همچنین برآورد میزان خسارت به محدوده مخزن سد مورد بررسی قرار گرفته است که به طور کلی به بررسی شاخصهای اجتماعی و اقتصادی ساکنان محدوده مطالعاتی به تفکیک در استان خوزستان و شهرستان ایذه و شاخصهای اجتماعی روستاهای موجود در محدوده مخزن پرداخته که شامل ۳۵ روستا با ۵۷۲۸ نفر جمعیت بوده و در ۱۰۱۵ خانوار ساکن می‌باشند و موضوعاتی از قبیل اشتغال ، نیروی کار، درآمد ساکنان منطقه از فعالیت در بخش‌های کشاورزی و دامپروری ، درآمد سرانه خانوار و غیره ارائه شده است. همچنین خسارت به اراضی کشاورزی ، امکانات و تأسیسات موجود در مخزن بررسی و در نهایت ارزش خسارت وارد در هر بخش به تفکیک برآورد شده است ، البته متذکر می‌شود بررسی خسارت مخزن در تراز ۶۶۰ متر صورت گرفته است. طبق بررسیهای به عمل آمده در محدوده مخزن سد کارون ۲ ، اراضی کشاورزی ، راه‌های ارتباطی ، واحدهای مسکونی و دولتی ، شبکه توزیع برق و غیره وجود دارد. در پایان ارزش خسارت به محدوه مخزن در محور ۳ در تراز ۶۶۰ معادل ۱۲۹۸۸۵۳میلیون ریال و در محور۸ حدود ۶/۱۱۵۰۴میلیون ریال برآورد شده است. همچنین بررسی آثار باستانی و اسکان مجدد صورت گرفته است. ابتدا بررسیهای اولیه در خصوص وجود و یا عدم وجود مناطق باستانی و آثار موجود درآنها صورت پذیرفته و سپس گزینه‌های مختلف اسکان مجدد در خصوص روستا‌هایی که در محدوده مخزن سد قرار می‌گیرند و نیاز به جابجایی دارند بررسی و ارائه شده است.
رودخانه کارون پر آب ترین رودخانه ایران است. لذا اولین برنامه‌های توسعه منابع آب نیز بر روی این رودخانه آغاز گردیده. در سال ۱۳۴۶ مهندسین مشاور‌هارزا اولین مطالعات خود بر روی رودخانه کارون را در بالا دست به انجام رسانید که طی آن ۱۳ محل را برای احداث سد پیشنهاد نمود. پس از این برنامه‌های توسعه ای دیگری نیز به انجام رسید. این برنامه‌ها شامل توسعه مخازن سدها در بالادست و همچنین سدهای انحرافی و تنظیمی در پایین دست بوده. همچنین طی این مدت تا کنون برنامه‌های منابع آب متعددی از جمله طرحهای برداشت آب ، شبکه‌های آبیاری و زهکشی مدرن و طرحهای انتقال آب بین حوضه ای به انجام رسیده است و می‌توان گفت که در طی این چند دهه اخیر منطقه مورد مطالعه تا حدود قابل توجهی توسعه اجتماعی و اقتصادی یافته است. در این میان مطالعات احداث سد و نیروگاه کارون ۲ به دلایل متعدد فنی و ملاحظات اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی تا کنون به تعویق افتاده است. در واقع این سد آخرین بازمانده از سلسله سدهایی است که محل اولیه آن توسط مهندسین مشاور هارزا معرفی و پیشنهاد شده است. برنامه زمان بندی احداث سدها نیز تا حدودی دچار تغییر شده و لذا با در نظر گرفتن طرحهای مختلف و متعدد سیمای مطالعات سد کارون ۲ متفاوت گردیده است. از طرفی به علت توسعه منطقه و به خصوص دشت سوسن خسارت مخزن نیز در این ناحیه رشد چشمگیری پیدا نموده است. بنابراین این سئوال به ذهن خواهد رسید که با توسعه منطقه در چند دهه گذشته و احداث سدهای دیگر آیا باز هم احداث یک سد با مخزنی در حدود ۳۲۰۰ میلیون متر مکعب ضرورت خواهد داشت.
هدف از این مقاله بررسی اثرات احداث طرحهای توسعه منابع آب بر شرایط اقتصادی و اجتماعی سد کارون ۲ نیز می‌باشد. سد کارون ۲ بر روی رودخانه کارون به منظور استفاده از تولید انرژی برقابی این رودخانه (به عنوان هدف اصلی طرح) ساخته خواهد شد. همانگونه که می‌دانیم تأمین انرژی به عنوان یکی از مهمترین زیر ساختهای توسعه در برنامه‌های دراز مدت و برنامه‌های سوم و چهارم جایگاه ویژه ای دارد. عملاً تنها ٢ آلترناتیو برای تأمین انرژی الکتریکی در دستور کار طرحهای توسعه کشور قرارمی گیرد که شامل تأمین برق از سوخت فسیلی یا تأمین برق با احداث نیروگاههای برق آبی می‌باشد. مقایسه دو آلترناتیو فوق نشان دهنده برتری آشکار روش هیدروالکتریکی می‌باشد. یکی از مصرف کنندگان اصلی فرآوردهای نفتی در داخل کشور نیروگاههای با سوخت فسیلی هستند. بطوریکه در سال ١٣٧٩ حدود ٩٧ % از نیروی برق تولید شده در ایران با استفاده از سوختهای فسیلی بوده و تنها ٣ % برق از نیروگاههای برق آبی تأمین شده است. این در حالی است که تأمین برق برای مشترکین و مصارف جدید وکاهش احتمال عدم تأمین برق و از نظر مسائل اجتماعی برق رسانی به تمام روستاهای کشور افزایش تولید سالانه را الزامی می‌سازد . طرحهای احداث نیروگاههای برق آبی در دوران احداث و در دوران بهره برداری طرح‌هایی اشتغال زا هستند. بطورمعمول پیش بینی می‌شود در دوران احداث سد و نیروگاه کارون۲ بیش از ۵٠٠ فرصت شغلی برای یک دوره ١٠ ساله در منطقه فراهم شود. همچنین احداث نیروگاه و تولید برق به امکان گسترش فعالیت‌های تولیدی در سراسر کشور یاری می‌رساند و در همان حال با جایگزینی مصرف فرآورده‌های نفتی به امر صادرات مواد نفتی و ارز آوری و درنتیجه بطور غیر مستقیم به ایجاد اشتغال یاری خواهد رساند. به علاوه در حدود ٢٠٠ فرصت اشتغال نیز در محل برای اهداف بهره برداری ایجاد خواهد شد.
روش کار مورد استفاده مبتنی بر بازدیدهای مکرر کارشناسی از محدوده طرح و تکمیل پرسشنامه‌های صحرایی مربوطه تکنیکی در محل و همچنین مراجعه به سالنامه مرکز آمار ایران سال ۱۳۸۵ و آمار اخذ شده از ادارات و ارگانهای زیربط مانند مرکز بهداشت استان خوزستان و شهرستان ایذه و منطقه مطالعاتی ، اداره جهاد کشاورزی و فرمانداری شهرستان ایذه و غیره نیز می‌باشد.
منطقه مورد مطالعه در استان خوزستان بین طول جغرافیایی ۲۹ درجه و ۵۷ دقیقه تا ۳۳ درجه عرض شمالی از خط استوا و عرض جغرافیایی ۴۷ درجه و ۴۰ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۳ دقیقه از نصف النهار گرینویچ قرار گرفته که در شهرستان ایذه ، بخش سوسن واقع شده است. در سوابق موجود در تقسیمات کشوری منطقه سوسن همواره جزء شهرستان ایذه قرار داشته و تغییر قابل ذکر آن ، تبدیل دهستان سوسن به دو بخش دهستان سوسن غربی و دهستان سوسن شرقی در سال۸۵ می‌باشد. محدوده مخزن سد کارون II از نظر سیاسی ، اداری و تقسیمات کشوری جزء بخش مرکزی از شهرستان ایذه ، واقع در استان خوزستان می‌باشد.
رودخانه کارون و سرشاخه‌های آن از ارتفاعات زاگرس سرچشمه گرفته و به سمت خلیج فارس جریان می‌یابد. شرایط مساعد هیدرولوژیک کارون و سرشاخه‌های آن باعث پیدایش رودخانه ای دائمی با آورد سالانه عظیم و جریان پایه قابل توجه شده که بزرگترین رودخانه ایران شناخته می‌شود. بارندگی نسبتاً زیاد سالانه در سرشاخه کارون علاوه بر ایجاد رواناب مناسب باعث پیدایش پوشش گیاهی بصورت جنگل (عمدتاً) بلوط در ارتفاعات بالا دست و قسمت‌های میانی کارون شده است. در منطقه مطالعاتی نیز جنگل‌های بلوط به طور متراکم یا پراکنده در ارتفاعات مشرف به مخزن به چشم می‌خورد.
در بررسی رود کارون سه قسمت متمایز قابل تشخیص است :
– بخش بالایی (علیا) در ارتفاعات زاگرس که در این قسمت سرشاخه‌های بزرگ کارون نظیر بازفت ، خرسان ، آب ونک به کارون می‌پیوندند و تشکیل رودخانه بزرگی را می‌دهند که به سمت دامنه‌های زاگرس جریان پیدا می‌کند.
– بخش میانی شامل مسیر رودخانه کارون در دامنه‌های زاگرس تا ابتدای دشت بزرگ خوزستان است.
– بخش پایینی ( سفلی) که از ابتدای دشت خوزستان آغاز و پس از عبور از دشت خوزستان و پیوستن به رودخانه‌های بین المللی تا خلیج فارس ادامه می‌یابد.
احداث سد کارون II در قسمت‌های ابتدای بخش میانی پیش بینی شده است. رودخانه کارون در این قسمت از تنگه عمیق و کم عرض با دیواره‌های بلند صخره ای می‌گذرد. شیب رودخانه در این قسمت‌ها تند و بنابراین سرعت جریان آب زیاد است. در این منطقه دامنه‌های ارتفاعات مشرف به دره کارون دارای شیب‌های تندی می‌باشد و به سرعت به ارتفاعات بالاتر از ۲۰۰۰ متر تبدیل می‌شوند. این وضعیت توپوگرافی که دسترسی به رودخانه را مشکل کرده باعث پیدایش پتانسیل برای احداث نیروگاههای برق آبی شده است. در این قسمت از مسیر کارون به ندرت زمین مسطح یا کم شیب یافت می‌شود و فقط در نقاط معدودی عرض دره کارون کمی بیشتر می‌شود. بطوریکه شیب اراضی کاهش یافته و امکان سکونت و یا کشت اراضی بوجود می‌آید. دره سوسن یکی از این مناطق است. در این قسمت دره کارون کمی عریض‌تر شده شدت شیب ارتفاعات و صخره‌های جانبی آن کاهش می‌یابد. رودخانه کارون پس از عبور از این قسمت نسبتاً عریض وارد تنگه ای می‌شود که برای احداث سد و نیروگاه کارون II در نظر گرفته شده است و در صورت احداث سد دره سوسن بعنوان مخزن سد کارون II عمل خواهد کرد.
ایده احداث سد کارون ٢ اولین بار توسط شرکت D&R در سال ١٣٣٨ مطرح گردید. سپس شرکت‌هارزا پس از مطالعه دشت خوزستان سه محور C,B,A را جهت احداث سد معرفی نمود. در انتهای این مطالعات پیشنهاد گردید که برای ادامه مطالعات در مراحل بعد سه محور C,B,A مد نظر قرار گیرد. این مطالعات حد فاصل سالهای ١٣۴۴ الی ١٣۴۶ انجام گردید. در ادامه مهندسین مشاور عمران زمین ایکرز و مهاب ایکرز بر روی این منطقه مطالعات خود را ادامه دادند. در مجموع از بین سه محور فوق الذکر محور A جهت ادامه مطالعات معرفی و پیشنهاد گردید. مطالعات مهاب ایکرز در سالهای بعد روی محور‌های ۳-A-kll , 2-A-kll , 1-A-kll متمرکز گردید و درنهایت گزینه ۳-A-kllبه عنوان گزینه برتر معرفی و پیشنهاد شد. طی سالهای ٧۵ – ١٣٧٣ مطالعات مهندسین مشاور مهاب قدس بر روی محو رهای ٣ و ۴ ادامه پیدا نمود و در نهایت پیشنهاد شد که مطالعات در محور ٣ ادامه پیدا نماید. ولی به دلیل بروز برخی مشکلات زمین شناسی مطالعات در این محور متوقف گردید. برخی از رئوس مشکلات به شرح زیر می‌باشد.
– در این ناحیه تکیه گاه چپ شامل یک توده بزرگ نابرجا می‌باشد. که این موضوع سبب می‌گردد آب بندی محور تا حدودی با مشکل مواجه گردد.
– ضخامت آبرفت در این ناحیه زیاد بوده و بخشی از آن نیز تحکیم یافته است.
– خسارت مخزن در این ناحیه قابل توجه می‌باشد.
وجود چنین مشکلاتی در زمین شناسی محور سبب گردید که مهندسین مشاور مهاب قدس سد کوتاه چهل متری را به عنوان گزینه قابل رقابت مطرح نماید. ولی مطالعات بعدی نشان داد احداث چنین سدی توجیه ندارد. طی مطالعات مهاب قدس در سالهای ٧٩ – ١٣٧۶ محور‌های دیگری نظیر ۸-A-kll , 7-A-kll , 6-A-kll , 5-A-kll مطرح گردید. در خاتمه این مطالعات عنوان شد که احداث سد در هر دو محور ٣ و ٨ از لحاظ فنی امکان پذیر می‌باشد. در این راستا مطالعات احداث سد مخزنی کارون ٢ در محور ٣ به مهندسین مشاور تهران برکلی واگذار گردید. که گزارش این مطالعات در سال ١٣٨٣ منتشر شد. همچنین مطالعات احداث سد جریانی در محل محور ٨ نیز به مهندسین مشاور مهاب قدس واگذار گردید. بنابراین ملاحظه می‌گردد که نتایج ۴ دهه مطالعه بر روی این رودخانه کارفرمای محترم را به این نکته رهنمون ساخته که به منظور ادامه مطالعات کارون ٢ ، دو گزینه احداث سد مخزنی در محل محور ٣ و احداث سد جریانی در محل محور ٨ از لحاظ فنی امکان پذیر می‌باشد.
۵-۱- جمع بندی اقتصادی تحولات ناشی از احداث سد در حوزه تولید ، اشتغال ، الگوی مالکیت و… و توجیهات اقتصادی طرح و ارایه راهکارها
– افزایش اشتغال در اثر اجرای این طرح و همچنین کاهش بیکاری در سطح منطقه و بر طبق رابطه تورم و بیکاری در تئوری فیلیپس با افزایش اشتغال تورم در منطقه نیز کاهش پیدا می‌کند.
– در اثر اجرای این طرح و افزایش درآمد مردم منطقه سطح رفاه مردم و در نتیجه بهداشت و آموزش در منطقه رشد کرده که تأثیر بسزایی در کم کردن هزینه‌های مربوطه در منطقه مطالعاتی دارد.
– افزایش در آمد سرانه مردم منطقه در نتیجه افزایش میزان مصرف که خود سهم به سزایی در ایجاد اشتغال در منطقه دارد.
افزایش صادرات برق در اثر اجرای طرح ، افزایش GNP ملی در اثر افزایش درآمد سرانه مردم ، مصرف و سرمایه گذاری و افزایش صادرات در اثر اجرای طرح ، به کارگیری نیروی متخصص داخلی و جلوگیری از فرار مغز‌ها، جلوگیری از خروج ارز داخلی و ورود ارز خارجی ، کاهش نرخ ارز داخلی ، مدیریت منابع آب جهت جلوگیری از کاهش راندمان ناشی از مصرف آب.
الف- خسارت وارده بر تأسیسات درون محدوده مطالعاتی (مدرسه ، راه ،آب ، برق و مخابرات)
ب- خسارت وارده بر آثار باستانی موجود در منطقه که در محدوده مطالعاتی به وفور وجود دارد.
ج- خسارت وارده بر منابع ملی
د- آثار سوء زیست محیطی
ه- ایجاد هزینه بالای اسکان مجدد
ی- زمان بر بودن ایجاد تأسیسات رفاهی مردم جهت اسکان مجدد
اجرای طرح مذکور آثار و پیامدهای اجتماعی زیادی نیز در بر دارد که شامل افزایش بیکاری روستاییان این منطقه و دوری از محل زندگی که از لحاظ ساختار فرهنگی با آن قرابت دارند و همچنین اجرای این طرح باعث حرکت سرمایه به این سو جهت فراهم آوردن امکانات جانبی این طرح و همچنین آموزش افراد بومی در این منطقه به دلیل ورود افراد جدید و رو به رو شدن با تکنولوژی و آموزش رایگان و همچنین برخورداری از بهداشت به دلیل اجرای این طرح.
در ضمن مالکیت در منطقه به صورت خرده مالکی بوده و اشخاصی در روستاهای محدوده طرح مالک زمین هستند که در صورت جابجایی ممکن است در صورت نبودن زمین مناسب مالکیت خود را از دست داده و به صورت اجاره ای از زمین‌های منابع طبیعی یا جهاد کشاورزی استفاده نمایند. همچنین در صورت عدم همکاری و نبود زمین در صورت پرداخت بلاعوض آنها مالکیت خود را از دست می‌دهند.
۵-۳- بررسی انطباقی توجیه پروژه با برنامه‌های توسعه (توسعه منطقه‌ای، آمایش و برنامه سالانه دولت)
در بررسی تحولات و تبیین وضع موجود در ترکیب مصرف نهایی انرژی بر حسب بخش‌های مصرف کننده طی ده سال گذشته سهم بخش‌های صنعت و کشاورزی کاهش و سهم بخش‌های تجاری و خانگی افزایش یافته است. از نظر ترکیب حامل‌های انرژی سهم فراورده‌های نفتی کاهش و در مقابل سهم گاز طبیعی تاحدودی نسبت به برق افزایش داشته و سهم انرژی‌های نو، زغال سنگ و هسته ای کماکان ناچیز مانده در نیمه اول این دوره بهره وری انرژی سالانه کاهش یافته و در نیمه دوم تقریباً ثابت مانده است و علیرغم روند کاهشی انرژی در جهان ، در ایران نه تنها این شاخص کاهش نیافته بلکه شدیداً به نحو نامطلوبی افزایش یافته است. قیمت حامل‌های انرژی طی دهه گذشته علیرغم افزایش قیمت اسمی ، کاهش داشته و نسبت به دیگر کشورها در پایین ترین سطح قرار دارد. مصرف سرانه برق از ۷۳۷ کیلو وات ساعت در سال ۱۳۶۷ به ۱۲۶۱ کیلو وات ساعت در سال ۱۳۷۶ رسیده است و همچنین با بازسازی نیروگاههای صدمه دیده ، ضریب بهره برداری از نیروگاه‌ها بهبود یافته است. با توجه به گسترش شبکه‌های برق روستایی از یک طرف و همچنین عدم بازسازی و نوسازی مورد نیاز در شبکه‌های فشار متوسط و ضعیف ، تلفات برق افزایش داشته است. به علت ثابت ماندن مقدار تولید نیروگاههای برق آبی ، علیرغم افزایش بازده نیروگاههای حرارتی میزان سوخت به ازای واحد تولید افزایش یافته است و به دلیل محدودیتهای قانونی ، پراکندگی تعرفه‌های برق (نسبت تعرفه ) از ۲/۴ به ۵/۲۸ رسیده است. در خصوص ظرفیت‌ها مجموع ظرفیت اسمی نیروگاههای وزارت نیرو برابر ۲۳۲۷۵ مگاوات شده است. مجموع تولید انرژی برق وزارت نیرو به ۹۲۳۱۰ میلیون کیلووات ساعت در سال رسیده است و تقریباً تمام خانوار‌های شهری و حدود ۷۷ درصد خانوار‌های روستایی (به طور کلی ۹۴ درصد جمعیت کشور) زیر پوشش شبکه برق قرار داشته اند. همچنین حدود ۴۰ درصد از برق مصرفی کشور در بخش صنعت و ۴/۷ در صد از آن در بخش کشاورزی مصرف شده است. چشم انداز آینده و متغیر‌های اصلی در بخش برق ، با فرض ادامه روند گذشته و وضع موجود ظرفیت نیروگاهی مورد نیاز در سال ۱۳۸۵ نزدیک به دو برابر مقدار فعلی خواهد بود (حدود ۴۰ هزار مگاوات). با توجه به محدودیتهای درآمدی و عدم توسعه کافی ، در سالهای پایانی دوره ، کشور با خاموشی گسترده ای مواجه خواهد بود. در این خصوص سیاست‌های استراتژیک عبارتند از اولویت افزایش بازده و کیفیت تولید و عرضه حامل‌های انرژی ، نسبت به سرمایه گذاری‌های جدید ، بهینه سازی مصرف انرژی و کاهش شدت انرژی و حذف تدریجی انحصارات در تولید برق. راهکار‌های اجرایی در این برنامه عبارتند از شرکت مادر تخصصی در بخش برق ، سازمان مدیریت تولید و انتقال برق ایران (توانیر) خواهد بود ، به منظور هم سطح کردن اندازه و حیطه فعالیت‌ها و تعداد شرکتهای برق منطقه ای متناسب با تعداد مراکز کنترل شبکه منطقه ای کاهش می‌یابد و شرکتهای انتقال برق تشکیل می‌شود ، سیاستگذاری و برنامه ریزی کلان بخش برق در وزارت نیرو متمرکز می‌گردد. وزارت نیرو مجاز است بنا به تقاضای بخش خصوصی یا تعاونی رأساً یا با مشارکت خارجی که دارای توان مالی کافی بوده و تقاضای آنها دارای توجیه فنی ، اقتصادی و زیست محیطی باشد ، مجوز لازم برای احداث نیروگاه و تولید برق صادر کند و شرایط از جمله تسهیلات مربوط به تبدیل درآمد شرکتهای مزبور به ارز تضمین خرید برق این گونه واحد‌ها را مشخص و اعلام کند ، دولت مکلف است به منظور ترغیب سایر موسسات داخلی به تولید هرچه بیشتر نیروی برق از نیروگاهای خارج از مدیریت و نظارت وزارت نیرو ، همه ساله شرایط و قیمتهای تضمینی خرید برق را تعیین و اعلام نماید.
بررسیهای مطالعات پایه و به خصوص مطالعات زمین شناسی مهندسی بر پایه داده‌های اخذ شده از گزارشهای در دسترس نشان می‌دهد که احداث سد در هر یک از دو محور ٣ و ٨ امکان پذیر خواهد بود. بنابراین این پارامتر در تصمیم گیری تأثیرگذار نخواهد بود. البته تفاوت وضعیت زمین شناسی در دو محور سبب خواهد شد که هزینه‌های آب بندی و عملیات وابسته تا حدودی در محور ٣ افزایش یابد که این موضوع در برآورد هزینه‌های اجرا مستتر خواهد بود.
موضوع مورد بحث بعدی مطالعات برنامه ریزی منابع آب می‌باشد. در مطالعات برنامه ریزی منابع آب چند پارامتر مهم تعریف و محاسبه شده که این پارامترها با یکدیگر مقایسه شده اند. مقایسه این پارامترها نشان می‌دهد که اغلب شاخصها نظیر انرژی مطمئن ، انرژی ثانویه ، تأمین نیازهای کشاورزی در گزینه احداث سد مخزنی در محور ٣ بهتر از جریانی خواهد بود. ولی این تفاوت قابل توجه به نظر نمی رسد. اما پارامتر قابل توجه میزان سرریز دبی به خلیج فارس است که باز هم این پارامتر در گزینه مخزنی نسبت به جریانی بهبود شاخص نشان می‌دهد. پارامتر تأثیرگذار دیگر حداکثر دبی خروجی در دو حالت با و بدون سد کارون II خواهد بود. در واقع به دلیل اینکه دشت خوزستان تحت تأثیر سیلابهای شاخه‌های کارون و دز می‌باشد لحاظ این پارامتر تا حدودی بیانگر میزان سیلاب در دشت خوزستان خواهد بود. مطالعات کنترل سیلاب نشان می‌دهد که در صورت وقوع سیلاب با دوره بازگشت ٢٠٠ ساله حداکثر سیلاب در محل شهر اهواز در حالتی که سد کارون II عملکرد مخزنی داشته باشد در حدود ٣٩٧١ مترمکعب در ثانیه و در حالت جریانی ۴٣۵٢ مترمکعب در ثانیه خواهد بود. مقایسه این اعداد با دبی ایمن شهر اهواز (۴٩٣٠ مترمکعب در ثانیه) نشان می‌دهد که در هر دو حالت به لحاظ سیلاب و خسارتهای احتمالی این شهر در امان خواهد بود. بدیهی است که برای دوره بازگشت‌های کمتر از ٢٠٠ ساله به مراتب وضع بهتر خواهد بود. ملاک مورد بحث بعدی میزان خسارتهای مخزن و تبعات اجتماعی ناشی از آن خواهد بود. ارزش کل خسارت در هر یک از دو محور ٣ و ٨ به ترتیب ۶٨٨٠ و ٧٧١۴ میلیون ریال برآورد شده است. با توجه به بازدیدها و یافته‌های این مشاور میزان اهمیت هر یک از این متغیرها به رده‌های بی تأثیر، کم تأثیر، با اهمیت متوسط، زیاد و خیلی زیاد رده بندی شده اند.
با توجه به کلیه مباحث ذکر شده فوق به نظر می‌رسد اسکان و جابه جایی اهالی محدوده مخزن محور ۳ کارون ۲ نسبت به محور ۸ بسیار مشکل و به تعبیری دیگر درحال حاضر غیر ممکن بوده و اقدام درخصوص محور ۸ با توجه به نداشتن هیچ یک از تبعات منفی محور ۳ از لحاظ مسائل اجتماعی ، اقتصادی و خسارت مخزن توجیه پذیری بیشتری خواهد داشت.
در کل می‌توان نتیجه گیری نمود که احداث سد و نیروگاه کارون ۲ با توجه به اثرات مثبت آن در سطوح مختلف می‌تواند نقش بسزایی در پیشرفت همه جانبه منطقه و کشور از نظر اجتماعی و اقتصادی داشته باشد و از طرفی با تولید انرژی برقابی به عنوان اصلی ترین هدف طرح نیز می‌تواند در جهت رفع مشکل کمبود انرژی برق موثر و مفید واقع شود.
ارائه کننده :
نادر دانیاری
کارشناس ارشد شرکت مهندسی مشاور دزآب
علی فروزنده
کارشناس شرکت مهندسی مشاور دزآب
آذر ماه ۱۳۸۷